page contents

خاک زئولیت کشاورزی، باغبانی و کاشت نهال

زئولیت کشاورزی، باغبانی و گلخانه

زئولیت کشاورزی باعث بهبود ویژگی های فیزیکی خاک از طریق تغییر ساختمان خاک، افزایش میزان دسترسی گیاه به آب و کاهش چسبندگی ذرات خاک می شود. گزارش شده است زئولیت ها باعث بهبود ساختار شکننده و غیر یکنواخت خاک شده و از طریق اصلاح ظرفیت تبادل کاتیونی موجب کاهش آب شویی نیتروژن و افزایش ماندگاری کود در منطقه توسعه ریشه می شود. خاک زئولیت کشاورزی از طریق افزایش شدید ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و با ایجاد یک حالت پیوستگی انتخابی بسیار گسترده موجب تثبیت عناصر غذایی در بین ساختار خود شده و از طریق رهاسازی تدریجی آنها، فراهم شدن دراز مدت این عناصر را برای گیاه ایجاد نموده و در نهایت سبب افزایش توانایی گیاه در مصرف عناصر و در نتیجه افزایش عملکرد می شوند. گرچه خاک ها با مکانیسم های مختلف مانند رسوب، جذب سطحی و واکنش های کاهش، ظرقیتی طبیعی برای کاهش قابلیت دسترسی و حرکت فلزات دارند، با افزایش غلظت فلزات سنگین، این آلاینده ها می تواند متحرک شده و در نتیجه آلودگی هایی برای محصولات کشاورزی و آب های زیرزمینی ایجاد نماید. زئولیت در زمین های کشاورزی، کاشت نهال و درخت های میوه و به عنوان خاک گلدان و کشت های گلخانه ای استفاده می شود.

تاثیر زئولیت بر ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی خاک

زئولیت های طبیعی به طور گسترده ای برای بهبود خواص فیزیکی ، شیمیایی و میکروبی خاک ها به ویژه اراضی دارای بافت سبک (خاک های شنی) به کار می روند. مهمترین خصوصیات زئولیت ها که به صورت بالقوه آنها را برای بهبود ویژگی های خاک مناسب می سازد عبارتنداز:
• ظرفیت تبادل کاتیونی بالا
• تخلخل داخلی زیاد
• توزیع یکنواخت اندازه ذرات که امکان کاربرد و اختلاط آسان زئولیت ها را درخاک فراهم می آورد.

حاصلخیزی خاک با زئولیت

شکی نیست که حاصلخیزی خاک های اصلاح شده با زئولیت ناشی از مجموعه ای از ویژگی های منحصر به فرد این مواد طبیعی می باشد، اما نمی توان به آسانی نقش هر پارامتر را بدون توجه به سایر ویژگی های زئولیت توضیح داد. برای مثال محتوی پتاسیم زئولیت ها، که به ویژه در زئولیت های استخراجی از معادن سمنان و میانه قابل توجه است، در حاصلخیزی خاک های اصلاح شده نقش دارد اما بهبود شرایط خاک و تقویت رشد و نمو گیاهان در این دسته از اراضی می تواند به ویژگی تبادل کاتیونی و نگهداری آب در زئولیت ها نیز مرتبط باشد.

مخلوط خاک زئولیت با کود شیمیایی و حیوانی

زئولیت ها را نمی توان تنها به عنوان کود درنظر گرفت، زیرا این مواد به خودی خود قادر نیستند عناصر غذایی را به مقدار کافی در دسترس گیاهان قرار دهند، مگر آنکه قبلا با عناصر غذایی غنی شده باشند و یا درترکیب با کودهای شیمیایی یا حیوانی مصرف شوند. بدین ترتیب، این تصور تایید می گردد که اصلاح زمین های کشاورزی با زئولیت به طور عمده شرایط رشد و نمو گیاه در محیط خاک را از طریق تاثیر بر ویژگی های متنوع خاک از جمله ظرفیت تبادل کاتیونی و یا قدرت نگهداری بیشتر رطوبت در خاک بهبود می بخشد. در بین عناصر غذایی موجود در خاک نیز افزودن زئولیت موجب افزایش غلظت نیتروژن، کلسیم، پتاسیم و منیزیم قابل دسترس خاک شد هرچند درصد ماده آلی خاک تغییر محسوسی را نشان نداد.

ظرفیت تبادل کاتیونی زئولیت و خاک

یکی از مهمترین ویژگی های اراضی زراعی که تاثیر مستقیمی بر حاصلخیزی خاک دارد، ظرفیت تبادل کاتیونی خاک می باشد که باتوجه به بافت و اجزای تشکیل دهنده خاک می تواند بسیار متغیر باشد به طوری که از حدود 3 تا 5 (meq/100g) در اراضی شنی تا مقادیر 6 تا10(meq/100g) در اراضی با بافت متوسط و مقدار بیش از 10 (meq/100g) در خاک های رسی تغییر می کند. گزارش های متعددی وجود دارد که نشان می دهد افزودن زئولیت به خاک ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را افزایش می دهد.

حفظ و نگهداری رطوبت در خاک با زئولیت

از دیگر مزایای کاربرد زئولیت ها در خاک، حفظ و نگهداری آب و رطوبت خاک است. زئولیت ها به دلیل داشتن تخلخل بالا و ساختار کریستالی قادرند بیش از 60 درصد وزنی خود آب نگهداری کنند. بدین ترتیب، این مواد به عنوان مخزنی از آب قابل دسترس در خاک عمل کرده و تعادل بین هوا و آب را در خاک برقرار می سازند. مولکول های آب می توانند بدون اینکه باعث خرابی در ساختار زئولیت شوند تبخیر شده و مجدد جذب شوند. بنابراین از زئولیت ها می توان به عنوان یک ذخیره مطمئن آب در دوره های خشکی بهره برد. زئولیت ها قابلیت مرطوب شدن داشته و به ریشه گیاهان در خاک قابلیت گسترش جانبی را می دهند. آب ذخیره شده در شبکه زئولیت به تدریج جذب گیاه می شود. در طول روز به علت تابش مستقیم آفتاب مقداری از آب سطحی خاک در اثر تبخیر از بین می رود ولی در طول شب با پایین آمدن درجه حرارت محیط، زئولیت ها با جذب رطوبت هوا مجددا مقداری از آب از دست رفته را جبران می کنند.

تنظیم PH خاک های اسیدی با زئولیت

یکی دیگر از مزایای استفاده از زئولیت ها در خاک، تنظیم PH خاک های اسیدی می باشد. تمایل خاک ها به اسیدی شدن به دلیل کاهش کاتیون های قلیایی و قلیایی- خاکی عمدتا در اثر شستشو و جایگزین شدن آنها توسط کاتیون های به شدت اسیدی مانند آلومینیوم و آهن در مکان های تبادلی خاک می باشد. کاهش PH خاک ، تحریک پذیری و غلظت بیش از حد مجاز عناصری مانند آلومینیوم، منگنز، سرب، کادمیوم و غیره را افزایش می دهد و تاثیر مستقیمی بر کاهش حاصلخیزی خاک دارد.

زئولیت اصلاح خاک های کشاورزی

یکی دیگر از اثرات کاربرد زئولیت های طبیعی در زمین های کشاورزی، افزایش جمعیت و فعالیت میکروارگانیسم های خاک می باشد. مطالعات در مورد رشد جمعیت باکتریایی در خاک های اصلاح شده با زئولیت نشان می دهد که پس از کاربرد زئولیت در خاک، جمعیت میکروارگانیسم ها به اندازه 5/2 برابر افزایش یافته و در ویژگی های کیفی فعالیت میکروبی خاک نیز تغییراتی رخ داده است. فعالیت میکروبی خاک اصلاح شده با زئولیت در طول زمستان برخلاف خاکی که تنها کودهای شیمیایی دریافت کرده بود، کاهش نمی یابد. بدین ترتیب، خاک اصلاح شده فعالیت میکروبی بیشتری داشته که این امر بر رشد گیاهان در فصل بعد تاثیر مثبتی خواهد داشت. اندازه گیری تنفس خاک برای شاخص بندی فعالیت میکروبیولوژی آن نشان داد که افزودن زئولیت تنفس میکروبی خاک را افزایش داده که بیانگر فعالیت بیشتر میکروارگانیسم ها می باشد. به علاوه مشاهده شد که در خاک های اصلاح شده با زئولیت، به میزان 30تا40 درصد تعداد اکتینومیست ها در مقایسه با تیمار شاهد، افزایش یافت که این تاثیر افزایش گندزدایی محیط ریز و سفر و افزایش فعالیت باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن را در پی داشت. همچنین تعداد توده های آمیبی نیز در خاک اصلاح شده افزایش یافت که بیانگر افزایش میزان تخلخل و بهبود شرایط تهویه خاک می باشد. افزایش جمعیت و فعالیت میکروارگانیسم های خاک اصلاح شده با زئولیت در نهایت باعث افزایش تراکم ریشه گیاه در خاک و بهبود رشد و نمو آن گردید. محققین اثرات مثبت کاربرد زئولیت بر فعالیت های بیولوژیک خاک را ناشی از افزایش فراهمی عناصر غذایی به ویژه آمونیوم، بهبود شرایط تهویه، افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت و در نهایت متعادل نگه داشتن PH خاک توسط زئولیت دانستند.

زئولیت طبیعی

یکی از معروفترین زئولیت های طبیعی کلینوپتیلولیت است که فراوانترین نوع زئولیت در ایران است. شرکت توسعه معادن و مواد معدنی آسیا با بهره برداری زئولیت از معادن، این ماده معدنی را برای مصرف در صنعت کشاورزی و باغبانی در اختیار مشتریان گرامی قرار می دهد. زئولیت طبیعی (کلینوپتیلولیت) با نگهداری برخی از کاتیونها در ساختار خود و سپس آزادسازی آنها در محیط کشت، موجب افزایش رشد و تولید گیاهان شود و در کنار آن کنترل راحت تر محیط رشد و کاهش هزینه مواد غذایی مورد نیاز را به دنبال دارد. اسفندیاری گزارش نموده، افزایش 1 تا 20 درصدی زئولیت کشاورزی طبیعی به خاک ها جهت اصلاح آنها با افزایش محصولات در بسیاری از گلها، درختان میوه و سبزیجات همراه است. در کشور رومانی با اضافه کردن 25 تا 100 تن کلینوپتیلولیت بر هکتار زمین های زیرکشت سیب زمینی بین 30% تا 70% میزان تولید افزایش داشته است. در یک بررسی تحقیقی اضافه کردن 8 تا 16 تن زئولیت کشاورزی بر هکتار به خاک در مورد محصول گندم 13 تا 15% ، بادمجان 55-19%، سیب 18-13%، هویج 63% و تربچه 53-29% افزایش نشان داده شده است.

شوری خاک


یکی از مهمترین مشکلات منابع طبیعی به ویژه مراتع، شور شدن خاک هاست که شرایط زندگی گیاه و در نهایت کل اکوسیستم را تحت تاثیر قرار می دهد. شوری تمام فرایندهای اصلی مانند رشد، فتوسنتز، سنتز پروتئین و متابولیسم لیپید و انرژی و در نتیجه تمام مراحل زندگی گیاه از جوانه زنی تا تولید دانه را تحت تاثیر قرار می دهد. تجمع پرولین یکی از روش های متابولیکی است که در پاسخ به تنش اسمزی و یا سایر تنش ها توسط گیاهان بکار می رود.

درخت بادام


بادام درختی است که در شرایط آب و هوای مدیترانه ای در نواحی که دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستان ملایم باشند به خوبی رشد می کند، اما در مقابل تنش شوری دارای عملکرد کمتری بوده و حساسیت به شوری خاک دارد. استفاده از کودهای شیمیایی باعث افزایش میزان شوری خاک در چند دهه گذشته شده و تجمع انواع مختلف نمک ها را افزایش داده است. یکی از راهکارهای مقابله با این فرایند استفاده از زئولیت و ورمی کمپوست است. با استفاده از این کودها علاوه بر فراهم شدن موادغذایی لازم با اصلاح فیزیک خاک میتوان میزان مقاومت نهالی این گیاه را در مقابل شوری حفظ نمود.

تاثیر زئولیت بر افزایش مقاومت نهال بادام در برابر شوری


بررسی تاثیر انواع مختلف کودهای زئولیت، ورمی کمپوست و شیمیایی بر افزایش مقاومت نهال بادام (رقم شاهرود 21) در برابر شوری در تحقیقی توسط پاسبانی و همکاران انجام شده است. در این آزمایش در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار و با دو تیمار شامل غلظت های 0 (شاهد)، 50، 100 و 200 میلی مولار کلرید سدیم و دو نوع کود (زئولیت و ورمی کمپوست) انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که با افزایش سطح شوری، تعداد جوانه زنی در هر سه نوع کود کاهش یافته و در تیمار 200 میلی مولار حداقل می شود. مقایسه میانگین ویژگی های وزن تر و وزن خشک جوانه ها رشد یافته در حضور نمک نشان داد که این ویژگی ها تا غلظت 200 میلی مولار نمک کاهش یافته و اختلاف معنی داری نیز بین سطوح مختلف شوری مشاهده گردید. در نهایت نتایج نشان داد که زئولیت و ورمی کمپوست با تاثیر بر میزان فشار اسمزی باعث افزایش مقاومت نهال ها در مقابل تنش شوری می شود. پاسبانی و همکاران توصیه کردند که از کود زئولیت به منظور کاهش میزان خسارت تنش شوری باغات بادام به ویژه برای رقم شاهرود 21 استفاده شود.
فروشگاه اینترنتی